Mensen vertellen verhalen. En in die verhalen zitten structuren die gevormd zijn omdat mensen besluiten nemen. Loop het verhaal af dat de wolf dood gaat of Doornroosje? De verhalen analyseren en daaruit halen wat er voor redenen van besluitvorming in zat. En dan onderzoeken en in een boek stoppen.

Dat is wat Martin Hetebrij ons vertelde toen hij een toelichting gaf op zijn boek ‘Een goed besluit is het halve werk’. Hieronder een uittreksel van zijn betoog met wat aanvullingen van mijn kant en linken naar andere delen van wat er verteld is in andere bijeenkomsten. Maar koop het boek ook vooral.

Mijn mening vooraf al gegeven: Het model is goed te gebruiken als start voor een analyse van besluitvorming en bij de start van je verdieping over het onderwerp besluitvorming. Maar daarna mag wat mij betreft de chaos weer ontstaan buiten een model.

Laag 1 – Mensen voeren altijd invloed uit

Mensen kunnen kiezen is de stelling en dat betekend dat er keuze ruimte is. Ruimte tussen ja, nee of misschien. En dan is daarna het punt te weten hoe je die keuze ruimte gaat gebruiken. Hoe gaat je dat doen?

De ander doet het omgekeerd met jou. Die bekijkt zijn keuzemogelijkheid en gaat daar ook een invulling van maken.

Beide willen invloed op mekaar uitoefenen. Je wil invloed hebben op de keuze van de ander. Het zijn de keuzes die jij maakt om de ander tot jouw keuze te laten komen.

Dat vraag interactie tussen die partijen. En dat is complex.

Om die complexiteit wat eenvoudiger te maken, is er een onderscheid te maken in wat er dan in die interactie gebeurd: mensen maken gebruik van macht en van communicatie.

Intermezzo. Rudolph:

Mensen kunnen niet kiezen. Het fundament is dat mensen kunnen kiezen. Daar zijn een aantal mensen het niet mee eens. Zie mijn serie van ‘filosoof in tien tweets’ en dan Satre en Schoppenhouwer die zeggen dat de mensen ‘gedoemd is tot vrijheid’, of dat ze geen vrijheid hebben.

Mensen willen invloed uitoefenen. Op momenten in mijn leven kan ik aanwijzen dat ik dit niet wilde. Dat zijn een van de mooiste moment uit mijn leven. Herken je dat en hoe is dat bij en voor jou?

Mensen moeten kiezen. Is dat zo, niet kiezen is ook een keuze. Kiezen als woord gaat er van uit dat er altijd een dualiteit is: het is het een of het ander. Je kan er ook eens over denken of er een punt is van geen dualiteit. Dan is er niets. Dat is een wat boeddhistische gedachte en daar ga je niet bij komen met je denken, wel met je gevoel.

Wat speelt verder een rol? Bij keuze speelt Ethiek een rol. Die hoor ik nog niet terug in dit stuk. In de interactie moet je natuurlijk je intuïtie en emotioneel radar meenemen. En een ander leuk onderwerp hierbij is wat artificiële intelligentie doet in dit spel, die kan de situatie al ‘voorkoken’.

Laag 2 – Macht en communicatie

Macht is gebruik maken van beloning en straffen. Een communicatie moet een ‘machtsvrije communicatie zijn’, dan alleen past het en noemen we het ‘open communicatie’. Als je het niet eens wordt over de band van communicatie, dan moet je macht inzetten.

Intermezzo. Rudolph: hier zou ik verder iets lezen over ‘geweldloze communicatie’. Denk ook aan wat ik vertelde over de vier stappen daarin: feit, dan emotie, dan behoeft, dan wens.

Laag 3- Interactie niveaus

We zijn in interactie met mekaar omdat we keuzeruimte hebben en daar invloed willen uitoefenen. Deze interactie kan twee diepere lagen hebben: a. is verbindend van aard of is b. is gepolitiseerd.

Ad a. Verbindend van aard

Je wil er samen uit komen. Er is open communicatie. Iedereen die bij het besluit betrokken is volgend de regels die afgesproken zijn en men laat zich leiden door vertrouwen.

Ad b. Gepolitiseerd

Dan is macht leidend en is het een machtsspel. Dus dan geen open communicatie, maar strategische communicatie. Dit leidt weer tot wantrouwen en achterdocht. En bedrijfsmatig gezien geeft dit aanleiding tot meer kosten, want hoe meer politisering hoe minder de methodes van besluitvorming zijn, hoe langer het duurt. Maar neemt de kwaliteit niet toe?

QUOTE: Uit je mond is uit je macht.

Intermezzo

Hoe lang verbindend? Je herkent het vast, in het traject spelen alle partijen het ‘mooi weer spel’, alles is ok. Maar dan steekt de storm op, of een ego-bouwertje en ineens, vaak vlak voor besluiten nemen, gaat iemand politiek bedrijven.

Cultuur bepaald. Verbindend of politiek zijn, zit denk ik in een culturele laag van de firma. En zoals men zegt, cultuur is belangrijker dan een strategie bij een firma. Hierop werken dus essentieel.

Hoe macht constructief te gebruiken?

Kan je het constructief gebruiken dan? Neen, in het antwoord zit altijd een machtselement. Wat is dan een oplossing?

Processen nodig: Als je invloed wil uitoefenen dan heb je processen nodig die je kan identificeren en waarop je invloed kan uitoefenen.

Deze besluitvormingsprocessen spreek je vooraf af, en die worden dan het object van je aandacht. Daarop ga je sturen. Je maakt een scheiding tussen spelers die betrokken zijn, die die niet. (Rudolph: ARCI doen). In het proces hou je mensen aan de spelregels. Je bekijkt de ruimte die er is. En bepaald de besluitvorming momenten en spreekt die af.

De keuze momenten die het boek beschrijft zijn:

• Besluitvormingsdoelen.
• Leidend probleem.
• Verbindende visie.
• Ruimte en kader.
• Wie zijn de deelnemers en wie niet.
• Sturing en sturende spelers.
• Uitvoerende spelers.
• Programmering.
• Agendering.
• Gespreksplanning.

Intermezzo.

Erg excellijstjes achtig. Naar mijn smaak is dit een redelijk ‘functionele manier’ een ‘technocratische’ manier van besluitvorming. Goed toe te passen bij projecten die een begin en eind hebben en een doel. Maar hoe vaak is dat….? Veel moeilijker is dit bij besluitvorming waar er grote afhankelijkheden spelen die je niet in ‘doelen’ of een ‘leidend probleem’ kan stellen. Wat voor doel heeft mijn pleegdochter Jelis? Hoe moet ik die in besluitvorming krijgen?

Vergeet wat er na het besluit komt. Weet je nog de driedeling die ik maakte: aanvlieg route, besluit en dan gevolgen van het besluit? Deze methode vult veel in voor de aanvliegroute en wat over het besluitmoment, niets over wat daarna gebeuren gaat.

Rudolph Regter

26 april 2022

P.S. en de wolf had natuurlijk niets met Doornroosje te maken.