Vrijheid is de afwezigheid van elke vorm van noodzakelijkheid’ zo schrijft Schopenhauer in zijn opstel ‘de vrijheid van de wil. Dat is de stelling van Schopenhauwer. 

En in deze tijden voelen we ons niet vrij. Dus dacht ik laten we dat eens nader bezien. Waarschuwing! Je kan van de tekst wat suf raken. Ben je op zoek naar niet veel denkwerk, lees niet verder.

Leestijd: 5 minuten. Nut: Suf worden van filosofisch geklets over het begrip vrijheid en daarna fijn praktische zin krijgen de al lang lekkende kraan te repareren….

Eerste gedachte richting

Mijn eerste gedachte link erbij is dat het klinkt als de uitspraak die ik vaak bezig: ‘een rijk mens heeft niet meer dan iemand die genoeg heeft’. Heb je genoeg dat klinkt in mijn oren als dat je niets meer noodzakelijk nodig hebt.

En het woord ‘een rijk mens’ heeft de gevoelslaag bij ons dat het een mens is die zich geen zorgen meer moet maken. En waar maak je je zorgen over? Datgene wat je noodzakelijk nodig hebt. Naar wat jij denkt of vindt. Dat kan een stuk kaas zijn die elke dag op je brood wil, of een Bentley auto om in te rijden. En kan je geen kaas kopen of een Bentley en je vindt dat wel noodzakelijk om je leven invulling te geven, dan ben je niet vrij. Want niet vrij de kaas te eten of de Bentley te rijden.

Discussie/Conclusie: kan je jouw wensen inperken tot het niveau van wat je kan betalen dan heb je geen ‘noodzaak’ meer en ben je vrij?

Stelling – variant 1. Heb je niets nodig ben je vrij.

Dat kan zijn, maar dat helpt me niet te snappen wat vrij zijn dan is. En de zin voelt wat leeg, niets meer nodig hebben. En dat het leeg voelt, welk deel van me vindt dat dan eigenlijk? Mijn ingesteldheid altijd meer te willen, zo door het leven in een kapitalistische wereld ingesteld? En als je niets nodig hebt, is dat niet saai? Nee denk ik tegenwoordig, want in het niets zit al alles dus hoe kan je dan meer willen?

Discussie/Conclusie: Het is en je wensen bij stellen voor nu en je toekomstige wensen.

Stelling – variant 2. Noodzakelijk voor me is fairheid.

Fairheid. Dat klinkt als een soort spirituele noodzaak. Dat is een van de drie dingen die mensen nodig hebben zeggen de existentialisten. Hoe hard ga ik dat nodig hebben? Mijn vader wel, die ging ten strijde tegen onrechtvaardigheid tot die er door aan de kant werd gezet op zijn werk. Tijdelijk krachten die waren foutief waren onderbetaald, dat vond hij niet fair en ging de strijd aan met alles en iedereen. Tot die bijna door zijn werkgever voor gek verklaard ging worden…. 

Wat zit in fairheid?

Gelijkheid? Neen, dingen kunnen goed niet gelijk zijn. Als het heel erg uit mekaar loopt, zoals vroeger een directeur die 5x meer verdiende dan de gemiddelde medewerker in zijn firma en nu 300x. Tja… dat klinkt in mijn oren niet fair. En ik snap dat dat zeggen en ‘politiek statement’ is. Waarom die sticker erop? Een andere sticker kan zijn dat het een ‘menselijk statement’ is. Weer een andere sticker kan zijn dat het een ‘gevoelig statement’ is of een ‘zwak statement’. Wat wil iemand met die sticker te plaatsen? Naar ik denk het in een hokje duwen en dus voorkomen dat die er vrij en open over moet nadenken. Na het stickertje plaatsen is de discussie ineens in een tunnel beland. Alleen met gesprekstechniek kom je daar weer uit.

Afspraak is afspraak? Goh, iemand dicht bij me maakte een afspraak met de bank. Die ging haar miljoenen lenen. Die ze niet had, noch enige vorm van onderpand. Is dat een faire afspraak? 

Discussie/Conclusie: Fairheid als noodzaak mag. En wil je dat najagen ben je niet vrij. En slaaf van je wens. Hoe mooi die ook door mensen gevonden kan worden. En als je die zelf mooi vindt, is dan vrij zijn dan nog belangrijk. (mijn uitspraak: ‘de boeien die men kiest bepalen de vrijheid die men heeft’)

Stelling variant 3. Afwezigheid is, of kan, tijdelijk zijn

Wanneer is iets afwezig? Als je er niet aan denkt, als je niet denkt aan dat je iets nodig hebt? Zeg zo net na een goed ontbijt, denk je niet aan honger en de noodzaak te eten. Wel wellicht aan de noodzaak eten in huis te halen voor het ontbijt van morgen. Ben je dan even vrij van de noodzaak van honger, zo tussen het ontbijt en de lunch? Kan je dat zeggen, dan kunnen er vele momenten zijn van vrijheid van iets. Behalve als je weer je niet vrij voelt omdat je de broodtrommel voor morgen moet vullen…. 

En/maar dat is nog niet vrijheid van alle noodzakelijkheid. Alle, dus alles van noodzakelijkheid niet nodig hebben. Hmm…

Discussie/Conclusie: Vrijheid zit in veel moment. Wissel het af met zelf gekozen onvrijheid. 

Stelling variant 4. Waarom de vraag?

De vraag is niet relevant voor iemand die zich de vraag niet stelt. Zou je niet kunnen zeggen dat die persoon dan erg vrij is?

Stelling variant 5. Vrijheid is een begrip dat ik/jij niet snap.

Dit is Schopenhauwer zelf, die naar ik met goed herinner zegt dat je wat je denkt voortkomt uit ervaringen in je verleden, die hebben gemaakt dat je bij de kleur geel denkt aan ijsjes, bij rood aan bloemen en liefde. Of aan stierenvechten. Zie! Je woordwaarden zijn reeds ingevuld, hoe kan je dan vrij zijn, je bent je slaaf van de associaties die in je hoofd al gelegd zijn.

Discussie/Conclusie: We zijn al gebonden, of we willen of niet. Sartre zei ‘we zijn gedoemd tot vrijheid’. Kiezen betekend de enige mogelijkheid tot een daadkrachtig en authentiek leven.

(tijdelijke) Eindconclusie

Die wist ik voor mezelf al een tijd. Niets mee nodig hebben is niet leuk. De drijfveer die een emotie is, valt dan weg. Of je probeert steeds weer een nieuwe emotie te vinden die je wilt bereiken… een ideale voedingsbodem om verslaaft te raken aan steeds grovere dingen.

Middelmatigheid. Aristoteles zei het al is de beste weg vooruit. En dat dit woord niet past in het bedrijfsleven. Pech. Daar zat al lang in. Snap dat wel.

Geen grip hebben op je emotie omdat die gestuurd wordt door het meer, meer, meer, daar wil ik vanaf. En dat lukt al lange tijd.

Maar als ik bedenk wat er gebeurt als je dat uitzet, dan heb je grip. Zoals Warren Buffet die nog in zijn oude kleine huis woont. ‘Tevreden zijn met wat je hebt’ zo leren we de kinderen.

Discussie/Conclusie: Dit heeft gesprekken nodig met de mensen die ik graag zie.

Rudolph Regter

Zondag 15 november 2020.

Eerste versie, stuk heeft nog werk nodig..

#borrelpraat

Lees je nog? Heb je nog tijd?

Lees dan door… maar gaat wel ietjes, nog meer, blabla worden.

Stelling – variant A. ‘Noodzakelijkheid’, wat is dat?

Schopenhauwer schrijft daarover dat de gebruikelijke definitie is ‘Noodzakelijk is datgene waarvan het tegendeel onmogelijk is, of dat wat niet anders kan zijn’. En hij zegt meteen dat dit slechts een woordverklaring is waardoor het inzicht niet wordt vergroot. Hij stelt als concrete inhoudelijke definitie voor: ‘noodzakelijk is datgene wat uit een gegeven toereikende grond volgt’. Met ‘toereikend’ bedoelt hij hier dat iets een gegeven is, de grond en dat je hier een direct verband aan koppelt.

En zijn er geen feiten, dan is het toeval. Feit is dat je wil weten hoeveel 2 euro min 1,90 euro is, omdat je de krant wil betalen en wil weten hoeveel je terug krijgt. Feit is dat je met honger opstaat, dan wil je ontbijt.

De feiten leiden tot een noodzakelijkheid. Zonder feiten is er geen noodzakelijkheid, geen grond.

Discussie/Conclusie: Zit vrijheid dan bijvoorbeeld in kunst kijken? Heb ik niet nodig, is wel leuk.

Intermezzo met een erg persoonlijke verhaal. Een Damplein verhaal.

Waar ik woonde met Liesje daar kan ik jaren later nog zitten en zo met veel plezier mijmeren over de mooie tijd. Een kleine woning, slapen op de grond en een keukentje van twee bij twee meter. Ja, zegt Liesje jaren later, je vond dat leuk, maar je had het goed. En ik dacht, dan zal zijn wel. Ik koos zelf voor op de grond slapen, dat had ook een hemelbed kunnen zijn. Maar ik begreep wat ze zei, andere mensen moeten zich zorgen maken over veel dingen en niets is voldoende aanwezig, eten niet, kleding niet en dan is slapen op de grond echt wel vervelend. En ik kwam aanrijden op de vrijdag met een grote Mercedes E en veel geld in mijn zak. Dan is het slechts een klein ongerief om op de grond te slapen. Ik denk dan, ja maar daar moest ik ook aan wennen. Maar natuurlijk, daarna ging ik na opstaan van dat matras en luxe uit eten en kon kopen wat ik maar in mijn gedachte kreeg. Hmm… toch niet echt iets van noodzaak en dingen wegcijferen…. Goed inzicht. Welke inzicht? Dat ik het erg goed heb, alle jaren van mijn leven al. Doe al veel terug, maar dan kan meer zijn. Time to act!

Bronnen:

Image by Free-Photos from Pixabay