Gratis of 49 dollar betalen voor een viool concert. Door context denk je anders. Strategisch denken om te ontmaskeren of juist iemand te (mis) leiden. Journalist Gene Weingarten van de krant de Washington Post voerde in 2007 een experiment uit. De wereldbekende violist Joshua Bell gaf hij een baseballpet op, en liet hem bijna een uur spelen met zijn 300 jaar oude Stradivarius in een metrostation in Washington DC. De uitvoerig van bekende klassieke stukken werd opgenomen met een verborgen kamera en achteraf geanalyseerd. Er stopte slechts 7 van de 1097 voorbijgangers om een tijdje te luisteren. Een persoon herkende de violist. Hij verdiende iets meer dan 32 dollar van 27 mensen. Weingarten ontving voor zijn artikel over dit experiment de Pulitzerprijs. Volgens Chabris en Simons toont het experiment aan dat mensen door de context en de plaats niet opmerkte dat er een meesterlijke uitvoering werd gedaan. Niemand verwacht immers een sublieme vertolking van Back van een bedelaar in een metrostation.

Bij Strategic Thinking oefeningen lijkt me dit een leuk voorbeeld. Ik kwam erop bij het lezen van het boek ‘De ongelovige Thomas heeft een punt, een handleiding voor kritisch denken’ van Johan Braeckman en Maarten Boudry. Johan was Socrates hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en doceert filosofie aan de UGent. Maarten is een bekend publicist en deed een doctoraat over pseudowetenschappen.

Het boek behandeld een serie aan vooroordelen en invloeden bij je denken. Een aantal heb ik meegenomen in het overzicht dat ik maakte voor de lessen Strategic Thinking. Dat overzicht ga je hier vinden.

Nog een paar voorbeelden.

Je kan uitleggen dat een complottheorie niet klopt, het ‘debunking’ of ontmaskering in het Nederlands, maar zegt de Amerikaanse scepticus Michael Shermer in zijn boek The Believing Brain (2011): ‘omdat mensen hun patroon detecterende filters wijd open staan, waardoor alle mogelijke en denkbare patronen als echt worden beschouwd, zonder screening van valse patronen. Complottheoretici maken van de stippen van willekeurige gebeurtenissen betekenisvolle patronen en blazen er vervolgens intentioneel gedrag in.’ Cognitieve psychologen spreken in dat verband over patroonherkenning en agency detection. Door de manier waarop ons brein informatie verwerkt, ontwaren we snel patronen en actoren (agents) achter diverse gebeurtenissen, ook als die in werkelijkheid net aanwezig zijn.

Positieve zelfillusie

Men heeft vastgesteld dat 94% van de professoren denkt dat ze beter zijn in hun baan dan hun collega’s. Mathematisch is dat natuurlijk onmogelijk. Van de ondervraagde medici denkt 84% dat hun collega’s beïnvloed worden door geschenken van de farmaceutische industrie. Slechts 18% erkent dat ze er zelf gevoelig voor zijn. Grappig is dat als je dit aan proefpersonen uitlegd, driekwart denkt daar mindre vatbaar voor te zijn dan de doorsnee persoon. Psychologen noemen dit het Lake Wobegon effect.

Poper en demarcatieprobleem

Om te bewijzen dat ‘alle raven zijn zwart’, zouden we alle betaande rven moet observeren. Hoe stap je van een observatie ‘deze raaf hier is zwart’ naar een algemene uitspraak ‘alle raven zijn zwart’. Popper meende dadt zijn criterium beide problemenkon verhelpen door niet zozeer op de confirmatie maar de op toentiele weerlegginvan weetenschappelijke uitspraken te focussen. Sommige uitspraken zijn wel zinvol ‘poseidon heeft een storm op zee veroorzaakt’, in de zin dat we vrij goed begrijpen wat ze inhouden, maar ze zijn niettemin onwetenschappelijk.

Huiswerk: hoe zat het met de vervalser Van Meegeren met zijn schilderijen. Waarom konden belangrijke expert er niet in slagen de valse Vermeers te ontmaskeren?

Huiswerk: Het experiment met de Elizabeth Loftus en welke herinneringen mensen hebben over een winkelcentrum of het experiment met advertenties van Disneyland waarop ze Bugs Bunny had geplakt.

Huiswerk: wat is het Lake Wobegone effect, wat is het verhaal van Lake Wobegone?

Huiswerk: De truuk van de meervoudige eindpunten. Onderzoek door de psycholoog Bernard Forer. (of wellicht doe ik die wel tijdens workshops)

Conclusie/advies

Leuk boek om te lezen als onderdeel van kritisch denken. Lenen en lezen.

Rudolph

#strategic thinking #kritisch denken #huiswerk #strategisch managment #bookreview